سرباز تنها زیستگاه پوزکوتاه ایرانی پذیرای گردشگران نوروزی
مشاهده آثار تاریخی و طبیعت بکر و بسیار زیبای سرباز در جنوب سیستان و بلوچستان تداعی گر لحظات خوش برای هر مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است.
شهرستان سرباز یکی از قدیمی‌ترین مناطق بلوچستان و مقر تمدن‌های بزرگی در ادوار مختلف بوده است. بر اساس تحقیقات به عمل آمده در مورد دلیل نامگذاری سرباز، نظرات مختلفی مطرح است؛ برخی معتقدند در زمان بارندگی سرشاخه‌های فرعی در طول مسیر جریان آب رودخانه در این شهرستان از اطراف آن افزوده می‌شود و سر آن از هر طرف باز بوده و به همین دلیل این منطقه را سرباز نامیده‌اند.
گروهی دیگر دلیل نامگذاری را وجود آدم‌های سرشناس از طوایف مختلف در این منطقه و به اصطلاح محلی سر (افراد بزرگ) و باز (زیاد) می‌دانند. همچنین به اعتقاد برخی دیگر به علت برخورداری این منطقه از کوه‌های بلند و مرتفع که اطراف منطقه را به صورت حصار فرا گرفته‌اند و فضای بالای آن باز بوده، این شهرستان سرباز نام گرفته است.
رودخانه “سرباز” یکی از پرآب‌ترین رودخانه‌های سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود
“رودخانه سرباز” یکی از پرآب‌ترین رودخانه‌های استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود. درباره اهمیت این رودخانه همین بس که حیات اقتصادی جنوب استان به این رودخانه بستگی دارد و چه بسا با خشک شدن آن دیگر هیچ حیاتی در منطقه مشاهده نشود و روستا‌های فراوانی به ویرانه مبدل شوند.
آب رودخانه سرباز در طول مسیر برای روستا‌های واقع در کناره‌های آن منبع آبی منحصر به فرد است. تراکم آبادی‌ها در مسیر این رودخانه زیاد است و آب زمین‌های زراعی این روستا‌ها از همین رودخانه تامین می‌شود. رودخانه سرباز نقش بسیار مهمی در آبادانی زمین‌های اطرافش دارد و از آنجا که آبرفت‌های زیادی را در این اراضی ته‌نشین می‌کند، این اراضی بسیار پربرکت و آباد هستند.
رودخانه سرباز بزرگترین رودخانه فصلی بلوچستان محسوب می‌شود که در برخی قسمت‌های مسیرش به صورت دائمی است. زندگی تمساح پوزه کوتاه در این رودخانه و احداث بزرگترین سد استان روی این رودخانه در نزدیکی بخش “پیشین”، بر اهمیت آن افزوده است.
رودخانه سرباز از به هم پیوستن شاخه‌های فرعی شکل گرفته و در منطقه “دشتیاری” به رودخانه “باهوکلات” تغییر نام می‌دهد و در نهایت به دریای عمان منتهی می‌شود. این رودخانه زیستگاه یکی از عجیب‌ترین حیوانات حیات وحش یعنی «تمساح پوزه کوتاه ایرانی» است.
دهستان “پارود” یکی از سرسبزترین و خوش آب و هوا‌ترین نقاط شهرستان سرباز بوده که دارای جاذبه‌های طبیعی و گردشگری فراوان از جمله آبشار “بریسک” است.
بازدید امن از تنها زیستگاه «تمساح پوزه کوتاه ایرانی» در ایران
«تمساح پوزه کوتاه ایرانی» باقیمانده‌ای است از راسته کروکودیل‌ها که خود خزندگانی بوده‌اند که ۲۲۵ تا ۲۶۵ میلیون سال قبل می‌زیسته‌اند. مناطق حفاظت شده “باهوکلات” در جنوب سیستان و بلوچستان تنها ناحیه زیست این گونه در ایران است. مردم محلی این نوع تمساح را “گاندو” می‌نامند؛ گاندو بسیار خجالتی، محتاط و ترسو است و به سختی می‌توان آن را مشاهده کرد و حداکثر طول این گونه ۵ متر است.
امسال سازمان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان امکان بازدید گردشگران نورزوی از محل زیست تمساح ایرانی در شهرستان سرباز را فراهم کرده است. مسئولان محیط زیست در این رابطه به رسانه‌ها گفته‌اند که مسافران نوروزی سال ۹۶ می‌توانند از منطقه حفاظت شده تمساح پوزه کوتاه ایرانی بازدید کنند.
بافت قدیمی روستای “فیروزآباد” پذیرای گردشگران
دهستان “فیروزآباد” در محور ایرانشهر به چابهار در ۵ کیلومتری شهر راسک، مرکز شهرستان سرباز قرار دارد. آب و هوای این دهستان گرم و خشک و همراه با درصد کمی رطوبت است. آب و هوای این دهستان که در اطراف رودخانه سرباز واقع شده، در اکثر ماه‌های سال گرم است.
فیروزآباد به عنوان یکی از دهستان‌های بزرگ شهرستان سرباز، دارای بافت تاریخی با ارزش و نوع معماری بومی و سنتی منحصر در استان بوده و از لحاظ استراتژیک مرکزی مهم و شاه‌راهی است که قسمت‌های دیگر منطقه را به کشور‌های همجوار ارتباط می‌داده و در گذشته به لحاظ وجود قلعه قدیمی، از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است.
مسجد جامع “پشامگ” در روستای “پشامگ”، دهستان “پارود” واقع شده است. تاریخچه این مسجد به اواخر دوره پهلوی اول برمی‌گردد. این مسجد زیبا دارای پلان مستطیلی شکل و از نوع «ایوانی» است.
“قلعه سرباز” از قلعه‌های معروف منطقه بلوچستان است که در دوره اسلامی توسط حاکمان محلی ساخته شده است. این قلعه یکی از قلعه‌های مهم استان و مرکز حکمرانی در گذشته بوده و بر دیگر قلعه‌های منطقه تسلط داشته است. تزئینات بکار رفته در این قطعه بیشتر بومی و به شکل‌ها و طرح‌های متنوعی بوده که در حال حاضر بر اثر عوامل طبیعی تخریب شده است.
شهر “پیشین” در ۸ کیلومتری مرز ایران و پاکستان قرار دارد و سدی به همین نام در چند کیلومتری آن ساخته شده که یکی از بزرگترین سد‌های استان سیستان و بلوچستان است. بیشترین فعالیت مردم این شهر کشاورزی و باغداری است و عده‌ای از مردم آن در بازارچه مرزی پیشین در زمینه صادرات و واردات فعالیت دارند.
قلعه “برنجی” و قلعه “هدار”
قلعه “برنجی” در روستای “بافتان”، دهستان “جکیگور” شهرستان سرباز واقع شده است. تاریخچه این اثر به اواخر دوره ساسانیان برمی‌گردد. این قلعه بیش از ۸۰۰ مترمربع زیربنا دارد و از نظر زیبایی و استحکام با قلعه سرباز قابل قیاس است. مصالح به کار رفته در این قلعه خشت، گل و سنگ است.
قلعه “هدار” در روستایی به هیمن نام واقع شده است. تاریخچه این قلعه به اوایل دوره قاجار برمی‌گردد و توسط حکمرانان محلی ساخته شده است. این مجموعه دارای زیربنایی بیش از ۳۳۶ مترمربع است و نوع مصالح مورد استفاده در ساخت آن خشت و گل است.
مسجد قدیمی “راسک” در مرکز شهر راسک قرار دارد. تاریخچه مسجد به اوایل دوران پهلوی دوم برمی‌گردد و دارای پلان مستطیلی شکل و از نوع «ایوانی» است. این مسجد بدون مناره و کنبد، دارای زیربنای ۱۷۸ مترمربع است. مصالح بکار برده شده در این مسجد خشت، گل و سنگ است.
خلیل نبات زئی رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سرباز، گفت: بیش از ۷۵۰ روستای بزرگ و کوچک با طبیعت زیبا و دیدنی در این شهرستان وجود دارد.
خلیل نبات زئی افزود: برخی از این روستا‌ها دارای ساختار خاصی به لحاظ خانه سازی پلکانی در دامنه‌های کوه و همجوار رودخانه هستند که به جذابیت آن‌ها افزوده است.
وی تصریح کرد: همچنین شماری از روستا‌های سرباز با توجه به داشتن طبیعت خاص از لحاظ کشاورزی به روستا‌های هدف گردشگری تبدیل شده اند.
وی ادامه داد: مردم سرباز همانند مردم دیگر نقاط سیستان وبلوچستان دارای خصلت مهمان نوازی و امانتداری هستند.
وی رودخانه سرسبز و پرآب سرباز را یکی از جاذبه‌های دیدنی این شهرستان برشمرد و افزود: همچنین آثار قدیمی با قدمتی دیرینه مانند قلعه ها، محوطه‌های تاریخی، سنگ نگار‌های روستای کجوم نیز در این منطقه وجود دارد.
رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سرباز بیان کرد: قلعه سرباز و مساجد خشتی و گلی از دیگر جاذبه‌های تاریخی این شهرستان است.
نبات زئی اظهار داشت: شهرستان سرباز دارای هنرمندانی در رشته‌های سوزن دوزی، حصیربافی، سفالگری و زیور آلات سنتی است که هر یک از این آثار دستی را می‌توان به عنوان سوغات هدیه داد.
وی منطقه گردشگری کوه روک سرباز را یکی از نقاط بسیار زیبا و دیدنی برشمرد که در بخش پارود و در پنج کیلومتری شمال روستای بریسک در مسیر جاده پشامگ قرار دارد.
وی ادامه داد: در این منطقه دره‌ای به طول ۲۰ کیلومتر وجود دارد که دارای آبشار‌های بسیار زیبا با ارتفاع بیش از ۲۰ متر است.
وی تولید ترشیجات انبه و لیمو را از دیگر جاذبه‌ها این منطقه عنوان کرد و افزود: روستای پیردان در مسیر راسک – ایرانشهر بهترین محل برای عرضه این محصولات است.
رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سرباز تصریح کرد: تمام امکانات و مناطق تفریحی و تاریخی این شهرستان برای استقبال از مهمانان نوروزی آماده شده است.
نبات زئی گفت: قلعه سرباز با قدمتی بیش از ۷۰۰ سال یکی از آثار تاریخی این شهرستان است که در بخش سرباز و شهر کلات قرار دارد.
وی منطقه گردشگری کرای کور در بخش پارود سرباز را از دیگر مناطق دیدنی و زیبا این شهرستان برشمرد و خاطرنشان کرد: گردشگران می‌توانند با پیمودن ۱۵ کیلومتر مسیر پشامک بخش پارود به جاذبه‌های زیبا و طبیعت عالی روستای کرای کور برسند.
وی گفت: اداره پست قدیم سرباز یکی دیگر از آثار شاخص این شهرستان بحساب می‌آید که در زمان پهلوی دوم ساخته شده که بعد از پیگیری‌های لازم از طرف میراث فرهنگی قسمتی از آن سال ۱۳۹۲ باز سازی و به عنوان موزه محلی مورد استفاده قرار گرفته است.
سرباز با داشتن ۱۲۰ کیلومتر مرز زمینی با کشور پاکستان از شمال به شهرستان ایرانشهر و سیب و سوران، از جنوب به شهرستان چابهار و مغرب به شهرستان قصرقند متصل است.
شهرستان سرباز با مرکزیت راسک براساس سرشماری نفوس و مسکن آبان ۱۳۹۵ با ۱۸۶ هزار و ۱۶۵ نفر جمعیت در حدود ۴۹۸ کیلومتری جنوب زاهدان مرکز سیستان و بلوچستان و در مسیر ایرانشهر – چابهار واقع شده است.