استاد مهناز جمالزهی ایرندگان مبدع طرح سوزن دوزی  پرکار / ایرندگان خاستگاه طرح پرکار

نوشته : سعید جانی

خانم مهناز جمالزهی فرزند یارمحمد جمالزهی و فاطمه در سال ۱۳۱۲ در ایرندگان به دنیا آمد در دوران کودکی با هنر سوزندوزی توسط مادرش آشنا شد.

در ۱۳ سالگی با آقای اله بخش راسخی در روستای گنز از توابع بخش ایرندگان ازدواج کرد و حاصل ازدواجش ۵ فرزند (دو دختر و سه پسر)است.

با توجه به خاطراتی که با خانواده خود تعریف کرده اند ، وی طی یک حادثه و اتفاق نقشی را آفرید که همگان را حیرت زده کرد، خانم جمالزهی همراه مادرش به کارگاه پارچه بافی روستای پالیزان در دامنه کوه بیرک سفر میکند در آنجا با نقوشی روی قالی و قالیچه برخورد میکند و با خود می اندیشد که آیا میشود با سوزن و پارچه هم همچین نقشهایی ابداع کرد ؟بعداز برگشتن به خانه شروع میکند به تمرین دیری نمیگذرد که همان نقوش را بر روی پارچه معمولی پیاده میکند و نام آن را به دلیل سختی پرکار نام گذاری میکند.

ایشان در ادامه چنان مهارتی کسب میکنند که همگان دست به دهان میمانند او طرحها و نقوش را ذهنی و بدون هیچ ابرازی روی انواع پارچه پیاده میکند.

این هنرمند ناشناخته میماند تا سال۱۳۴۲ که با خانم جهانبانی و همسر ایشان هوشنگ ریگی آشنا میشود اخلاق خوب آب و هوای مناسب و مهمتر از آن جاذبه هنر این بانو باعث میشود خانم جهانبانی تصمیم بگیرد در ایرندگان (روستای واردان) منزلی بنا کند و در  ساکن شود و بعدها سفارشاتی از دربار شاه به وی داده شد که مورد توجه قرار گرفت، مهناز با رونق گرفتن کارش تصمیم میگیرد این هنر( دوخت پرکار ایرندگان)  را به دیگران آموزش دهد افراد علاقه مند از روستاهای اطراف خصوصا دادکان و واردان جهت یادگیری به منزل ایشان مراجعه و مهناز به آنها آموزش میدهد.

بعدها با پیشنهاد خانم جهانبانی مهناز به همراه بهترین شاگردش شهناز خلیلی جهت آموزش دادن شاگردانی به اطراف تفتان، گوهرکوه و نوک آباد سفر میکند و سفرهایی جهت معرفی هنرش به زاهدان نیز داشته است.

انواع سفارشهایی که توسط مهناز و شاگردانش ارائه شد میتوان به مانتو ،کراوات، کوسن، لباس مجلسی و رومیزی و… اشاره کرد و هم اکنون تعدادی از کارهای این هنرمند در موزه سعد آباد و طبق گفته ی خانم جهانبانی در موزه لوور پاریس نگهداری میشود.

انواع دوخت و طرحهایی که در زمان مهناز  بین شاگردانش رواج داشته به نامهای گوش گربگ، شاخ گوراند، زومک، گورکش محمد شاه، مشک درنج و میتوان اشاره کرد.

گفتنی است هنر دست مهناز به مقامات عالی کشورها داده شده که میتوان به ملکه جولیانا، پرنس برنارد و شاهزاده بئاتریکس عالی ترین مقامات سلطنتی هلند اشاره کرد.

مهناز در سال ۱۳۵۲  فوت میکند اما به دست شاگردانش هنر او جاودانه میماند.

با توجه به اینکه ایرندگان خاستگاه طرح سوزن دوزی  پرکار بلوچی است از سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری و موسسات فرهنگی و هنری استان و بالخصوص شهرستان خاش ، تمامی هنرمندان و شیرزنان سوزن دوز درخواست میشود جهت حفظ و صیانت اسم این طرح  آن را با نام طرح 《پرکار ایرندگان》معرفی نمایند .

از تمامی افرادی که جهت معرفی و جمع آوری زندگی نامه مرحومه مهناز جمال زهی تلاش کرده اند از جمله 《مریم جمالزهی》 (خواهر مهناز) ، 《استاد زرخاتون عظیمی》 یکی از شاگردان،《 استاد شهناز خلیلی》 یکی از شاگردان،《مریم کریمی》 یکی از شاگردان، 《ماهی ملک ایرندگانی》 یکی از شاگردان ، 《الله بخش راسخی》 همسر ایشان  ، ایمان ایرندگانی و  همچنین《منصور روحی》 کمال تشکر و قدردانی را دارم.

لینک کوتاه :