“منطقه تفتان” با برخورداری از کوه آتشفشان نیمه فعال تفتان و انواع پوشش‌های گیاهی و جانوری و حجم زیاد پتانسیل های گردشگری، تاریخی و…در میهن عزیزمان مطرح بوده بگونه ای که در کنار قله های مهم ایران همیشه نامی در‌ تاریخ سیستان و بلوچستان و کشور داشته است.

آوای سرحد- مصباح ایرندگانی: شغل اکثریت مردم این منطقه دامپروری و کشاورزی است که به دلیل برخورداری از پتانسیل بسیار بالایی در زمینه گردشگری،تفریحی و تاریخی، مناظر بکر و طبیعی و انواع چشمه‌های آب سرد و گرم مقصد سفر بسیاری از گردشگران و مسافران است.

قله آتشفشانی تفتان ماده کوه نام دارد که در فاصله ۳۸۰ کیلومتری خط مستقیم شمال دریای مکران واقع شده‌است و فاصله مستقیم آن تا زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان ۱۰۰ کیلومتر میباشد ، ارتفاع قله نرکوه تفتان از سطح دریا ۴۰۵۰ متر عنوان شده و بلندی آن نسبت به زمین های اطراف منطقه و دامنه ۲۴۵۰ متر است و مساحتی که مواد آتشفشانی از ابتدای فعالیت آن تاکنون فرا گرفته حدوداً ۱ هزار۳۰۰ کیلومترمربع عنوان شده است‌.

کوه تفتان به «چهل تن» نیز معروف است و بنابر گفته گذشتگان و قدیمیان منطقه تفتان ۴۰ نفر از صوفیان دینی در این کوه ناپدید شده اند که پس از آن به چهل تن نیز معروف شده است؛ تفتان خود به معنی تفت یا محل گرما میباشد.

این کوه شامل سه قله است و بخشی از مناطق حاشیه کوه تفتان به علت حاکمیت شرایط گاز گوگرد امکان پیداش و زیست گونه های گیاهی و جانوری را غیر ممکن ساخته است.

شرایط اقلیمی این منطقه بگونه‌ای است که از زمستان‌هایی سرد و طاقت فرسا همراه با برف و کولاک و تابستان‌هایی خنک و نسبتا معتدل تشکیل شده و یکی از نکات جالب مردم ساکن در اطراف تفتان این است که در گرم ترین ماه‌های سال از وسایل سرمایشی در منازل خود استفاده نمی‌کنند زیرا اغلب مناطق و روستاها دارای آب و هوای کوه پایه ای هستند.

 

از آخرین فوران تا نشانه های فعال شدن مجدد تفتان در ماه های اخیر

بنا بر گفته و اظهار مردم ساکن در مناطق اطراف تفتان آخرین فوران این آتشفشان در سالهای ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰ رخ داده که پس از آن همواره از ۳ دهانه اصلی این کوه همیشه بخار گوگرد و سایر محتویات این گاز خارج می‌شود‌ و در ورودی حفره‌های آتشفشانی تخته‌های گوگردی خالص به وفور دیده می‌شوند.
این قله دارای دو شاخک است؛ یکی در شمال که مرتفع‌تر است و نرکوه نام دارد و دیگری شاخک جنوبی آن که کوتاه‌تر است و ماده کوه نامیده می‌شود.

در ماه های گذشته نگرانی‌هایی از سوی مردم ساکن در اطراف کوه تفتان مبنی بر فعالیت دو چندان و و خروج چندبرابری گاز گوگرد بصورت غیر طبیعی از کوه تفتان و استشمام گاز گوگرد در مناطق مذکور در فضای مجازی منتشر شد.

فیلم:عبدالرحیم کوهبان

این فعالیت دوچندان و غیر طبیعی بگونه ای بود که بخار گاز گوگرد از فواصل دورتر در شهرستان های خاش و تفتان دیده میشد و سبب نگرانی مردم این دو شهرستان نیز شده بود.

در پی انتشار و نگرانی مردم از فعالیت کوه آتشفشانی تفتان؛علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور در حاشیه جلسه هیات وزیران در ۱۶ خرداد در جمع خبرنگاران اظهار کرد: در خصوص کوه تفتان باید بگویم که آتشفشان‌های این کوه فعال شده است و گوگرد از آن خارج می‌شود اما خطری مناطق اطراف را تهدید نمی‌کند.

منطقه تفتان؛موقعیت محصولات زراعی، باغی سردسیری و پوشش گیاهان دارویی خاص

میتوان گفت تنوع گیاهان در منطقه تفتان در مقایسه با سایر مناطق قدری متفاوت است بطور مثال عمده محصولات زراعی در شرق تفتان انار و در قسمت غرب و جنوب آن زردآلو، هلو، بادام،گردو، توت، انگور و سایر از این قبیل محصولات است.

عمدتاً در منطقه تفتان در اراضی زراعی گندم، جو، یونجه،گوجه فرنگی، پیاز و در اراضی باغی براساس سطح زیر کشت انار(هسته دار و بدون هسته) سیب درختی، هلو،گیلاس، انگور، انجیر(سیاه و زرد) و در دامنه های پایین تر نیز پسته کشت میشود.

همچنین درختانی که در طبیعت منطقه تفتان وجود دارند می‌توان به بنه، بادام کوهی و ارژن اشاره کرد و درمنه (کوهی و برفی) قیچ، اسپند، شیرین بیان و.. نیزاز گیاهان مرتعی هستند.

از گیاهان دارویی خاص این منطقه میتوان درمنه (کوهی و برفی) ، گلدر، آویشن(ازگند)، شیرین بیان، ریواس(پیل گوشکَک) و انواع گون (آستراگالوس) را نام برد.

در خصوص پوشش جانوری منطقه تفتان تنوع بسیار بالایی از خزندگان و دوزیستان وجود دارد که میتوان به انواع سوسمارها،آگاماها و مارها اشاره کرد.

رخنه منطقه تفتان در اعماق تاریخ ایران

وجود محوطه ها، قبرستان ها، قلعه ها، آتشکده‌ها و سنگ قبرهای تاریخی از زمان «اشکانیان» و «ساسانیان» میتواند دلیلی استوار بر ادعای قدمت بالای این منطقه به لحاظ تاریخی باشد.

سنگ نگاره­‌های حوزه تفتان و بیرک نشان می­‌دهد این مناطق از هزاران سال قبل محل مناسبی برای زندگی انسان بوده و شرایط ایده­‌آل برای تولید محصولات کشاورزی و چرای دام داشته است.

حدود ۷ غار به واسطه فعالیت های انسان در مناطق مختلف تفتان ساخته شده است که در گویش محلی و عامیانه به آنها «اُستودان» گفته می‌شود؛ این غارها توسط زرتشتیان منطقه تفتان ساخته شده اند و محلی برای رها سازی اجساد پیروان زرتشت بوده است که پس از تجزیه به دلیل شرایط محیطی استخوان‌های افراد توسط زرتشتیان جمع آوری شده و به‌عنوان یک وسیله ارزشمند و مقدس نگهداری می‌شد و بیانگر پیروی از آیین زرتشتیان در گذشته بشمار میرود ‌.

سرو کهنسال کوشه یکی از آثار دیرینه و کهن منطقه تفتان است که در حاشیه رودخانه کوشه در منطقه تفتان واقع شده است دیرینگی سرو کوشه به هزار سال می‌رسد و قامتی بیش از ۱۲ متر داشته و محیط تنه‌ی آن ۳۳۵ سانتی‌متر است.

سرو کوشه تفتان، سرو زربین سنگان ، سرو کهنسال دهپابید و برخی دیگر از درختان کهنسال در منطقه ایرندگان خاش به گفته اهالی محل این درختان کهنسال قبلا محل زیارت بوده در روزگاران گذشته از دور و نزدیک برای زیارت آمده و با بستن پارچه های رنگی که در واقع نوعی دخیل کردن است، ضمن ادای نذورات مراد و خواسته هایشان را طلب میکردند، که امروزه این اعتقادات از بین رفته است، زمانیکه مردم به اسلام ایمان آوردند این درختان توسط عده ایی به آتش کشیده شد و آثار سوختگی در شاخه های آن نیز دیده می شود.

سردریا در ارتفاعات شمالی تفتان

در ارتفاعات تفتان؛ گودالی بی بدیلی بوسعت بکر بودن

«سردریا» یکی از جاذبه های طبیعی ، بکر و زیبای این منطقه است که در ارتفاعات شمالی منطقه تفتان در ۲۶۸۵ متری از سطح دریا واقع شده است؛ این دریاچه بشکل گودالی پر شده از آب است که از طریق چندین رودخانه تغذیه میشد که متاسفانه به دلیل فعالیت های انسانی و اقدامات راه سازی مسیر این رودخانه ها به مرور زمان تغییر کرد و همچنین خشکسالی های متوالی و کاهش چشم گیر بارش ها این جاذبه طبیعی را مشمول خشکی و بی حالی کرده است.

دریاچه سردریا در گذشته زیستگاه انواعی از پرندگان بومی و مهاجر بوده و در اطراف آن عمدتاً پوشش های گیاهی خاص مثل زیتون وحشی، بنه و بادام‌کوهی دیده می‌شود.

این دریاچه بدلیل قرارگیری در ارتفاعات شمالی منطقه تفتان و عدم شناخت و آگاهی کافی و وافی از این منظره بی بدیل تا کنون دست نخورده و بکر باقی مانده و جلوه زیبایی از طبیعت را نمایش می‌دهد.

قله تفتان همواره پذیرای کوهنوردان استانی و کشوری

یونس کوهبان دبیر هیئت کوهنوردی شهرستان خاش در گفت‌وگو با خبرنگار آوای سرحد اظهار داشت: کوه تفتان از۴ جبهه شمالی، جنوبی، شرقی و غربی تشکیل شده که مسیر «درّه‌گل» با برخورداری از امکانات رفاهی بهترین مسیر جهت صعود شناخته می‌شود از طریق سنگان و تمین نیز مسیرهایی وجود دارد که فاقد امکانات رفاهی است.

کوهبان با بیان اینکه سالیانه حدود سه هزار نفر از کوهنوردان استانی و کشوری قله تفتان را مقصد صعود خود انتخاب می‌کنند گفت: قله تفتان همواره در طول سال پذیرای کوهنوردان استانی و کشوری است.

دبیر هیئت کوهنوردی خاش ادامه داد:کوه تفتان متشکل از ۳ قله به نام های تفتان (ماده کوه) با ارتفاع ۴۰۵۰ متر و با ۳ دهانه گوگرد و گدازه، قله چهل تَن یا نرکوه با ارتفاع ۴۱۵۰ متر و قله ی صُبَح به عنوان سومین قله در ارتفاع ۳۵۰۰ متری قرار دارد.

وی خاطرنشان کرد: بسیاری از کوهنوردان استان که قصد صعود به قله دماوند را داشته باشند قله نره کوه یا چهل تن را بدلیل تشابه ارتفاع جهت تثبیت شرایط هم هوایی و سازگاری بدن با این ارتفاع حدودا یک شب در ارتفاعات نرکوه استراحت می‌کنند.

تصویری از پناهگاه صبح تفتان 

یونس کوهبان تصریح کرد: کوهنوردانی که قصد صعود به قله تفتان را داشته باشند پس از چند ساعت پیمودن مسیر قله به پناهگاه صُبَح تفتان میرسند و میتوانند از خدمات رفاهی و استراحتی این پناهگاه بهره مند شوند.

گفتنی است کار ساخت پناهگاه صُبَح تفتان از سال ۱۳۶۹ توسط اداره کل تربیت بدنی استان سیستان و بلوچستان ( ورزش و جوانان کنونی) آغاز و در دی ماه سال ۱۳۷۴ با حضور سید مصطفی میرسلیم وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی از کوهنوردان سراسر کشور افتتاح شد.

 

تفتان محروم از حمایت سرمایه گذاران و بخش های خصوصی/ بی توجهی مسوولین به امور گردشگری استان/خلاء بی پایان مجتمع های گردشگری در دامنه کوه تفتان/ نقش کمرنگ سمن ها در معرفی ظرفیت ها

با توجه به اینکه منطقه تفتان برای بخشی از جامعه هنوز ناشناخته است ضرورت دارد مسوولین مربوطه در حوزه گردشگری، بخش خصوصی به‌همراه سرمایه داران در بحث راه اندازی تورهای گردشگری تفتان، استقرار و راه اندازی دستگاه تلکابین در ارتفاعات تفتان توجه بیشتری داشته باشند.
بهسازی و ترمیم راه های دسترسی ،فراهم کردن امکانات رفاهی، اقامتی و افزایش مجتمع های گردشگری در منطقه تفتان با مشارکت و همراهی بخش خصوصی و ادارات مربوطه می‌تواند عامل مثبتی جهت توسعه فرهنگ گردشگری و جذب گردشگران داخلی و خارجی و حتی مردم بومی استان باشد.

متاسفانه اماکن تاریخی، با قدمت و گردشگری شهرستان خاش در سایه بی توجهی مسوولین از یاد رفته و بطور پسندیده رسیدگی صورت نمی‌گیرد ، مسوولین نیز باید از ظرفیت خود برای معرفی، شناخت و حفظ این ظرفیت ها و استعدادهای بکر گردشگری و تاریخی نهایت تلاش را ابراز دارند.

با گذشت سال های متمادی از عمر با برکت نظام مقدس و انقلاب اسلامی تاکنون هیچ مجتمع گردشگری و رفاهی از سوی متولیان امر خصوصا اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی سیستان بلوچستان پیش بینی نشده است ، سوای از وجود تعدادی واحد بومگردی در دامنه تفتان ، نبود مراکز گردشگری برای ارائه خدمات رفاهی و اقامتی مناسب به عموم مردم در این منطقه از استان می‌تواند بتدریج زمینه ساز کم رنگ شدن استقبال و مراجعه مردم و حذف منطقه پر پتانسیل تفتان از نقاط هدف گردشگری شود،لذا می‌طلبد نقش اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان برای جلوگیری از بروز این مسئله مهم پررنگ تر و فعال تر ظاهر شود‌.
انتظار می‌رود مدیرکل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان که خود از پیشکسوتان بنام حوزه رسانه و مطبوعات در استان است با تلاش بیش از پیش در جهت پیش بینی اعتبارات ویژه ، جذب سرمایه گذاران و ارائه تسهیلات بخش گردشگری به خلاء مجتمع های گردشگری در دامنه کوه تفتان پایان دهد.

سازمان های مردم نهادی که در حوزه ورزش و جوانان و سایر حوزه تشکیل شده اند تا کنون از توانمندی های خود به‌طور شایسته جهت معرفی هرچه بیشتر ظرفیت های ویژه‌ منطقه تفتان و سایر مناطق پتانسیل دار شهرستان خاش بعنوان ایران کوچک بهره نگرفته و ضرورت دارد در این راستا با اتخاذ برنامه ریزی مناسب تلاش خود را چند برابر کنند.

منطقه تفتان به لحاظ قرارگیری در موقعیت خاص جغرافیایی در استان و برخورداری از کوه آتشفشان،مناظر بکر و طبیعی، جاذبه‌های طبیعی و گردشگری، آثار تاریخی و با قدمت بالا، تنوع پوشش گیاهی و جانوری، وجود انواع گیاهان دارویی و… بعنوان یک منطقه نمونه می‌تواند مقصد سفر گردشگران داخلی و خارجی باشد و امیدواریم در سایه توجهات بیشتر دولتمردان در آینده ، سرمایه گذاران بخش خصوصی و اقشار مختلف اعم از گردشگران، کوهنوردان و عموم مردم از ظرفیت ها و پتانسیل های طبیعی و خدادادی این منطقه به نحو احسن و شایسته استفاده کنند.

«تفتان» یکی از مناطق مابین شهرستان خاش و شهرستان تفتان و شهرستان میرجاوه است که از نظر تقسیمات کشوری به دو قسمت تفتان شمالی و جنوبی تقسیم میشود که تفتان شمالی مربوط به شهرستان میرجاوه و بخش هایی از تفتان جنوبی در شهرستان خاش و بخش عمده آن در در حوزه شهرستان تفتان واقع شده است؛ این منطقه در حدود ۶۰کیلومتری شهر خاش واقع شده و از طریق محور ترانزیتی خاش – زاهدان در کیلومتر ۳۵ و ۵۵ این محور از طریق مسیر انحرافی در دسترس است.

گزارش: مصباح ایرندگانی 

انتهای پیام/۷۶۷۴