برنده و بازنده جدال اردوغان و ترامپ

به گزارش الف، تنش بین ترکیه و آمریکا در ماه های اخیر شدت گرفته است. اگر چه ظاهراً طرفین دلیل این موضوع را به زندانی شدن اندرو برنسون، کشیش آمریکا به جرم مشارکت در کودتای سال ۲۰۱۶ که آنکارا فتح الله گولن را رهبر آن معرفی می کند نسبت می دهند اما اختلافات بسیار گسترده از این موضوع است.

دو روز قبل اردوغان عنوان کرد ایالات متحده بسیار در اشتباه است اگر تصور می کند ترکیه در نهایت مقابل آمریکا به زانو درخواهد آمد. اما دولت ترامپ همزمان با تشدید جنگ لفظی، تعرفه های سنگینی را بر واردات فولاد و آلومینیوم وضع کرده و ارزش لیر ترکیه نیز در چند وقت اخیر به شدت افت کرده است. اردوغان در واکنش به این اقدامات خواستار کمک مردم ترکیه به اقتصاد ملی این کشور از طریق فروش ارز و طلاهای خود شده است. اگر چه این درخواست با استقبال طرفداران حزب عدالت و توسعه مواجه شده اما نباید فراموش کرد که جامعه ترکیه در سال های اخیر بدلیل شخص اردوغان و البته عامل مهم تر بافت فرهنگی و شکاف های اجتماعی متراکم چند تکه شده و مشخص نیست تکیه به این عامل تا چه اندازه و تا کجا می تواند راهگشا باشد.

البته چند روز قبل از طرف ترکیه هیاتی عازم آمریکا شد اما بر اساس اخبار منتشر شده به نظر می رسد بدلیل سیاست تهاجمی و منفعت طلبانه ترامپ به توافق دست پیدا نکرده اند.

در این باره عنوان شده که واشنگتن از آنکارا خواسته تا تعدادی از زندانیان کودتای دو سال قبل از جمله کشیش برونسون را آزاد کند، در تحریم های ایران نقش فعال برعهده داشته باشد، از خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ از روسیه صرف نظر کند، در قبال اسرائیل و معامله قرن رویکرد منعطفی اتخاذ کند، درخواست برای بازگرداندن فتح الله گولن را برای همیشه به بایگانی بفرستد و …

تا پیش از این، روسای جمهور آمریکا تلاش می کردند به صورت کج دار و مریز با سیاست های اردوغان در قبال مسائل منطقه غرب آسیا مانند کردهای سوریه، اسرائیل، نزدیکی به گروه های اخوانی مانند حماس و … مدارا کنند اما از آنجا که دونالد ترامپ اساساً چندان اعتقادی به ناتو و حفظ جبهه مقابل روس ها ندارد لزومی به کنار آمدن با سیاست های آنکارا نیز احساس نمی کند. همین مسئله موجب شده که تنش ها بین طرفین بالا بگیرد و عملاً اقتصاد ترکیه دچار تکانه های جدی شود.

حال باید دید دولت آنکارا تا چه میزان می تواند در مقابل زیاده خواهی های ترامپ که اصولاً گفتمان سنتی آمریکا را در قبال شرکای واشنگتن تغییر داده مقاومت کند. تا اینجای کار، اردوغان تحریم‌های آمریکا را جنگ اقتصادی علیه آنکارا نامیده و وعده داده که در مقابل آن هرگز کوتاه نخواهد آمد.

او در مقاله ای که روز شنبه در روزنامه نیویورک تایمز منتشر شد عنوان کرده بود با سیاست هایی که دولت ترامپ در پیش گرفته احتمالاً  موجب خواهد شد که ترکیه نیز شروع به یافتن دوستان و متحدان جدید کند. به نظر می رسد اردوغان تلاش داشته تا با تهدید ضمنی و غیرمستقیم، دونالد ترامپ را وادار به کوتاه آمدن از خواسته های خود کند. البته احتمال اینکه آنکارا حداقل در کوتاه مدت به سمت تقویت ارتباطات با روسیه و ایران نیز برود وجود دارد.

فعلاً باید منتظر ماند و مشاهده کرد این صحبت های اردوغان آیا در راستای تلاش برای نرم کردن مواضع ترامپ بوده و یا واقعا تصمیم دارد راه خود را از شریک قدیمی ترکیه جدا نماید. البته این احتمال نیز وجود دارد که طرفین راهی میانه را انتخاب کنند و ضمن عقب نشینی اندک، اردوغان تغییرات جدی نیز در سیاست خارجی ترکیه بوجود نیاورد تا این گونه از شدت تنش ها کاسته شود.

گفتنی است در هفته های گذشته دولت آمریکا دو وزیر ترکیه یعنی عبدالحمید گل، وزیر دادگستری و سلیمان سویلو، وزیر کشور را به دلیل ایفای نقش در زندانی کردن کشیش آمریکایی مورد تحریم قرار داد. آنکارا نیز در مقابل همه دارایی‌های وزرای دادگستری و آمریکا را توقیف کرده بود. اما کنگره نیز به حمایت از ترامپ وارد میدان شده و تاکنون از فروش جنگنده های اف ۳۵ به ترکیه ممانعت کرده است.