تنگه سکن (seken) یا تنگه سک در ایرندگان را بشناسیم/یادداشت

طول متوسط آن ۱۵۰متر ، عرض آن ۱/۵و عمق بطور میانگین ۳۰متر می باشد . تقریبا بصورت تونل و مارپیچ و دارای نقوش زیادی بر دیواره ها می باشد که متاسفانه هم تنگه و نقوش برای جوانان ما معرفی نشده و ناشناس مانده است .

یادداشت : منصور روحی – مجله فرهنگی و اجتماعی بیرک

تنگه سکن (seken) یا تنگه سک در ایرندگان

اکثر دوستان متولدین دهه چهل به بالا در ایرندگان ، حداقل یکبار در عمر از این مسیر گذر نموده اند . تنگه ای جذاب ، دیدنی و جالب که ساخته دست بشر است . در مسیر جاده مالرو دامن-ایرندگان ( جاده قدیم) قرار گرفته . در زمان قدیم ایرندگان جزیی از منطقه ایرانشهر بوده و بصورت میان بر، فاصله چندانی با” دامن” ایرانشهر ندارد .

صحبت از تنگه سکن بود : باتوجه به مختصری که بیان شد ، رفت و آمد و در نهایت همان ایاب و ذهاب به سختی صورت میگرفته ، سکن در واقع نام رودخانه فرعی و تقریبا بزرگ است که از کوه های ناحیه جنوب غربی ایرندگان سرچشمه و در پایین دست روستای کهنو دامن به رودخانه دامن متصل می گردد

از طرف ایرندگان تا سرچشمه های دره سکن تقریبا راه مالرو هموار بوده و در این ناحیه بسیار سخت و دارای کوههای صاف و آبشار مانندی که گذر هر شخص و چهار پایی را غیرممکن می ساخته . با همین وضعیت باز هم مردم عزیز برای نزدیکی مسیر و صرفه جویی در زمان همه ی این سختی ها را به جان خریده و همین مسیر را انتخاب می کردند .

در مواردی از ناحیه رودخانه های روندان و شاروگان مسیرهای طولانی را طی و در سرچشمه های رودخانه نوتان ( محل اتصال در روستای کج و کجکوش به رود دامن) رسیده و از انجا مجدد به سمت دامن یا ابتر و احمد آباد حرکت می کردند.

مسیر دیگر که بازهم طولانی بوده از مسیر رودخانه ایرندگان به سمت غرب که در نهایت به منطقه تیغ آب و چاتک رسیده و از آنجا مجدد به سمت دامن مسیرشان عوض میشده که این مسیر باتوجه به تنگهای صعب العبور دادکان ، تنگی بیش از حد رودخانه و همچنین ایجاد دریاچه های فصلی و دائم، بازهم صعب العبور و در نهایت رسیدن به منطقه” سن گان “در پایین دست نیمگان و درین و بالادست منطقه چاتک ( چاه تک یا یک چاه )که مشکلاتی کمتر از سخره ها و دریاچه های تنگ دادکان نداشته را باید طی می نمودند .

در نهایت با این اوصاف برای مردم ایرندگان که جهت امرار معاش به سمت بمپور و ایرانشهر و همچنین دیدار بینی با بستگان خود در ابتر و دامن در رفت و آمد بودند بسیار مشکل بوده ، لذا در فکر چاره و چاره اندیشی می افتند.

تصمیم برآن شده که نزدیکترین فاصله دره سکن است و کیلومترها راه را نزدیکتر می نماید .

از طرفی نزدیکترین مسیر تجاری شبه قاره هند خصوصا شهرهای غربی آن مثل سند ، زهری ، پنجگور ، کویته ، کلات ، وشهرهای اطراف سراوان و خاش به سمت بمپور ، بم و کرمان بازهم منطقه ایرندگان به دامن و تیغ اب بوده. لذا مردم سخت کوش ایرندگان با یکی از تجار نامی از منطقه نسکند بنام میرمحمدعالی خان در طول ماه ها و  بصورت شبانه روزی ، بطوری که بزرگان تعریف می کنند در طول شبانه روز تا پایان کار ، از ادامه کار دست نکشیده تا اینکه بعد از چند ماه کار در نهایت این تنگه که مایه فخر و افتخار است ، بازگشایی میشود .

طوری که بیان می دارند در طول این مدت مردم و گروه تجاری باهم همت نموده و این کار تا پایان جهت دلگرم کردن کارکنان و مردم همراه با ساز و دهل بوده و گروهی که میخواسته استراحت کند ، گروه دیگر شروع بکار نموده ، در این مدت حتی به خانه های خود مراجعه نکرده اند و برای نیازهای خود مثل ادوات کاری و آذوقه از همانجا افرادی را به سمت بمپور ، دامن ، ایرندگان و سروان می فرستادند .

قبل از آن که ناچارا از این مسیر می گذشتند باید در این مکان بسختی عبور می کردند بطوری که همراه ( زن و بچه ) دام و… با طاب و سبد های حصیری بالا و پایین می نمودند .لذا این کار بزرگ با همت عزیزان نامبرده حداقل در ۸۰۰الی۱۰۰۰ سال پیش انجام شده و تا دهه چهل و پنجاه این تنگه مورد استفاده قرار می گرفته است.

طول متوسط آن ۱۵۰متر ، عرض آن ۱/۵و عمق بطور میانگین ۳۰متر می باشد . تقریبا بصورت تونل و مارپیچ و دارای نقوش زیادی بر دیواره ها می باشد که متاسفانه هم تنگه و نقوش برای جوانان ما معرفی نشده و ناشناس مانده است .

در جاهای دیگر از حداقل ها استفاده می کنند ولی ما حداکثرها را از دست می دهیم . درخواست دارم که دانشجویان عزیز بازدیدی از این مکان تاریخی داشته باشند.

امیدوارم که مسئولین محترم خصوصا میراث فرهنگی جهت ثبت و مرمت ان اقدام نمایند . البته در این زمینه ،در سالهای ماضی مکاتباتی با ارگانهای مربوطه انجام پذیرفته ولی اقدامی صورت نگرفت. بازهم از تمام دانشجویان و خصوصا دانشجویانی که رشته های مرتبط را دارند ، دوستان فرهنگی، علاقه مندان و….خواهش میشود پیگیری برای ثبت و مرمت و بازدید داشته باشند.

منصور روحی

تصاویری از بخش ایرندگان :